گندم جزء اولين گياهان زراعي مي‌باشد كه اهلي شده و توسط انسان كشت گرديده است. تاريخچه اهلي كردن گندم  احتمالاً به 12000 تا 18000 سال قبل از ميلاد برمي‌گردد و شايد شروع آن با جمع‌آوري بذر اجداد وحشي گندم فعلي صورت گرفته باشد.

درباره گندم تاريخچه كاملاً صحيح و روشني در دست نمي‌باشد. عمركشت و كار را براي گندم حدود 10000 سال تصور مي‌كنند. براي گندم‌هايي كه از حفاريهاي ژارمو (Jarmo)  نزديك سليمانيه در عراق به دست آمده است به كمك كربن راديو اكتيور توانسته‌اند در حدود ده هزار سال عمر تعيين كنند.

حدس زده ‌مي‌شود كه جنوب غربي آسيا مبداء گندم است. روي تابلوهاي برنزي قرن 19 قبل از ميلاد كه از سوريه بدست آمده است طريقه خردكردن گندم و تبديل آن به نان مشاهده شده است .

هرودوت تاريخ‌نويس يوناني، در گزارشهاي مربوط به قرن پنجم قبل از ميلاد به تهيه نان در مصر اشـــاره كرده است. گورهاي امتداد رودخانه نيل ديوارهايي دارد كه طرزكشت و كار، برداشت، ‌آسياب كردن گندم و بالاخره تهيه نان را در آن زمان نشان مي‌دهد. آب وهواي نسبتاً گرم عصر حجر موجب كشت غلات گوناگوني مانند گندم، جو و ارزن شد.

مسلم است كه بشر اوليه غلات را مطابق روشهاي امروزي مورد استفاده نانوايي قرار نمي‌داده است بلكه براي استفاده غذايي، از دانه‌هاي‌ گياهان غلات بصورت برشته يا دمي و از دانه‌هاي خردشده و آرد شده آنها بصورت هريره استفاده مي‌كرده است.

هربرت هوور (Herbert Hoover) در سال 1943 راجع به اهميت نان در جنگ چنين گفته است  «اولين كلمه‌اي كه در جنگ از آن سخن به ميان آمده است اسلحه و آخرین آن نان بوده است ».

در تمام وعده‌هاي غذايي ملاحظه ‌مي‌شود كه هيچ نوع غذايي نيست كه گندم يا فرآورده‌هاي آردي گندم در آن بكار نرفته باشد. بنابراين، نان ارزش و اهميت غذايي خود را از قديم تا بحال كاملاً حفظ كرده است.

تاريخچه تحقيقات گندم در ايران

از اواخر سال 1309 آزمايشهاي مقدماتي غلات و ازدياد بذر در مزارع آزمايشي باغ فردوس دانشكده كشاورزي كرج انجام شد. سال1314، بنگاه اصلاح و تهيه بذر در ايران در كرج تأسيس گرديد و ابتدا مسئوليت

آنرا دكتر شنيدر  (Schneider) آلماني برعهده گرفت كه مدت 6 سال از طرف اداره كل فلاحت وقت در اين قسمت باقي ماند. نامبرده از اواخر سال 1315 ، نسبت به تهيه واريته‌هاي مختلف گندم مناسب با آب و هواي مناطق معتدل و گرمسير اقدامات لازم بعمل آورد. واريته‌هاي گندم شاه پسند، اميد، روشن،چهار هزار و هشتصد و بیست و واريته جو كاليفرنيا براي منطقه كرج و واريته‌هاي گندم ريحاني، ايتاليايي و طبسي براي منطقه ورامين ازدياد و در بين كشاورزان توزيع شد.

طبق گزارش علي اصغرپور، در سال 1330وزارت كشاورزي با كمك اداره همكاريهاي فني ايران و آمريكا به تهيه و توزيع واريته‌هاي اصلاح شده گندم شاه پسند، ايتالياتي، ريحاني و جو كاليفرنيا اقدام كرد.

بذرهاي مادري واريته‌هاي مذكور در مؤسسات اصلاح بذر كرج و وارمين تهيه شد و مراحل اوليه ازدياد بذر در كرج و ورامين انجام گرفت. پس از ازدياد اوليه، بذرهاي مزبور را با گندمهاي نامرغوب محلي در شهرستانها و بخشهاي كشاورزي تعويض مي‌كردند و گندم محلي را به اداره غله محل مي‌فروختند. ضرر و زيان حاصل از تعويض بذرهاي مرغوب با بذرهاي بومي از محل اعتبارات اداره همكاريهاي فني ايران و آمريكا تأمين میشد. اين روند از سال 1330 تا 1336 ادامه داشت و دراين مدت حدود 2025 تن گندم و جو در نقاط مختلف كشور با گندمهاي محلي تعويض گرديد.

از سال 1331 تا 1333 ، دكتر هرمن‌كوكوك ( Herman kukuck ) آلماني، ‌مسئول انجام آزمايشهاي به نژادي غلات در ايران شد. درسال 1335، كميته غله وزارت كشاورزي كه باعضويت كارشناسان سازمان خواربار وكشاورزي سازمان ملل متحد (FAO) و اصل چهارتشكيل شده بود، تصميم گرفت توزيع بذر مرغوب را بين كشاورزان به مقدار زياد توسعه دهد و برنامه‌اي براي تهيه بذر گواهي شده تنظيم كند.

از سال 1333 تا 1347، پروفسور مودرا ( Mudra ) متخصص و كارشناس اصلاح غلات از طرف FAO مسـئول بررســيـهاي به نژادي غلات در ايران شد و از سال 1347 به بعد دكـتر روگـنـر( Rogner ) آلماني متخصص و كارشناس غلات در مركز اصلاح غلات مشغول انجام وظيفه شد. واریته های گندم شاه پسند ، ریحانی، ایتالیایی ،طبسی و 4820 در سال های 1336 و 1337 به صورت بذر گواهی شده در بین کشاورزان توزیع شد.

واریته شعله  در سال های 1337 و 1338به صورت بذر مادری و گواهی شده  در آمد. واریته آذر در سال 1338 و 1339 و واریته روشن در سال های 1340 و 1341 بصورت بذر  مادری و گواهی شده شناخته شدند.

اولين فرد ايراني كه در ايران شروع به اصلاح غلات كرد مرحوم احمد حسين عدل، وزير سابق كشاورزي بود. سپس مهندس منصور عطايي، استاد دانشگاه،بیش از سی سال روي گندمهاي بومي نـقاط مخـتلف كشـورتـحـقـيق كرد كه بر اثر آن از بين توده‌هاي گندمهاي مختلف واريته‌هاي پرمحصول و مرغوبي مانند شاه‌پسند، عطايي و شاهي جهت توزيع و تكثير، انتخاب و معرفي گرديد و در دسترس كشاورزان قرار گرفت. اولين واريته گندمي كه  در ايران اصلاح و در دسترس كشاورزان گذاشته شد رقم شاه‌پسند بود كه اين كار توسط آقاي مهندس منصور عطایی در دانشکده کشاورزی کرج در سال هزار و سیصد و بیست و یک انجام شد.

از سال 1325 ،کلیه فعالیت های به نژادي غلات در ايستگاههاي كرج و ورامين متمركز شد و آقاي مهندس اسماعيل قره‌باغي رئيس بنگاه اصلاح وتهيه بذر به فعاليتهاي تحقيقاتي خود در خصوص انتخاب واريته‌هاي مرغوب و پرمحصول گندم پرداخت و در همين سال برنامه دورگ‌گيري واريته‌هاي گندم آغازشد.

همکاری های علمی و تحقیقاتی مرکز بین المللی simmytبا ایران در سال 1345 در بخش تحقیقات غلات آبی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر شروع گردید.